"Welcome to Iran"

Wauw jongens, Iran.. Waar zal ik beginnen? Het geld, het verkeer, de mensen, de natuur, het eten, de cultuur, onze ervaringen of toch maar gewoon de grensovergang van Turkije naar Iran, waar ik op zich al een heel reisverslag over had kunnen schrijven. Een kilometerslange file van vrachtwagens op de vluchtstrook bleek de vooraankondiging van de Turks/Iraanse grens. Tussen de vrachtwagens werden op sommige plekken vuurtjes gestookt en stonden de chauffeurs zich op te warmen. Met een wachttijd van ongeveer een week en temperaturen onder het vriespunt op zich wel begrijpelijk. Ons avontuur begon enkele kilometers verderop, waar we een gesloten hek troffen en de naastgelegen parkeerplaats maar opreden om uit te zoeken waar we dan heen moesten. Nog voor we uit konden stappen, werden we benaderd door een aantal mannen die erg graag Iraans geld voor ons wilden wisselen. Na dit meermaals afgeslagen te hebben, ging een van die mannen ons wel om het gesloten hek, tegen het verkeer in het grensterrein op loodsen en proberen uit te leggen waar we onze paspoorten moesten laten afstempelen. Daarnaast bleef hij maar aandringen om geld te wisselen en leek het ons toch ook wel handig om vast iets van Iraans geld te hebben. We besloten €100,- bij hem te wisselen tegen 3,4 miljoen Iraanse Rials. De officiële wisselkoers lag rond de 35.000, dus het leek ons best ok. Zo’n louche figuur zou echter z’n naam weinig eer aan doen als hij niet nog wat trucjes uit zou proberen te halen: Zo zaten er 10 briefjes van 50.000 tussen de 30 briefjes van 100.000 (die van 50.000 verschillen nauwelijks van kleur met die van 100.000 en op de achterkant staat bij al het briefgeld Kohmeini) en toen ik dat door had, probeerde hij de resterende vierhonderd duizend te geven met 4 briefjes van 10.000. Had hij mooi even buiten deze wiskundedocent gerekend! We gingen dus als miljonairs de grens over en hadden ons niet laten neppen, dachten we.. Want later bleek dat de Iraanse overheid de officiële wisselkoers kunstmatig omlaag aan het brengen is, terwijl in de praktijk de wisselkoersen zelfs bij de wisselkantoren nog op 40.500 Rials liggen. Waren we er toch ingetuind!

Buiten de belachelijk hoge getallen zijn er overigens nog twee andere factoren die de geldzaken in Iran voor ons niet vergemakkelijken. Allereerst werken onze pinpassen en creditcards hier niet door de opgelegde economische sancties. Je moet dus al je geld contant meenemen en wisselen. Daarnaast rekenen de meeste Iraniërs niet met Rials, maar in Toman, waarbij 1 Toman voor 10 Rials staat. Prijzen staan de ene keer in Rials en de andere keer in Toman geschreven en dat staat er niet altijd bij. Voor het gemak laten ze dan bij de Toman ook vaak nog de duizendtallen er af. Met “Five Toman” bedoelen ze dus 5000 Toman, wat dan weer 50.000 Rials is en dat is dan ongeveer €1,25. Handig hè.. Maargoed, even terug naar de Iraanse kant van de grens, waar de auto en onze tassen doorzocht werden door twee militairen, voor we in het grensgebouw aan het papierwerk konden beginnen. We kregen daarbij ongevraagd hulp van een man (die daar als enige Engels leek te spreken) en gingen van het ene kantoor naar het andere om onze paspoorten te laten stempelen, alle benodigde krabbels en stempels in ons carnet de passage te krijgen en het uitrijdpapiertje voor het grensgebied te krijgen. Toen dat allemaal gelukt was, moesten we een plekje maken op de achterbank zodat hij een stukje mee kon rijden en ons naar een ander gebouw kon wijzen, waar hij voor ons een autoverzekering ging regelen. Toen dat eenmaal gebeurd was, hoefden we de man achter het bureau niks te betalen. We betaalden de Engelssprekende regelneef in euro’s en hij zou het geld dan wisselen en de man achter het bureau betalen. Jaja.. Dat gaan we bij volgende grensovergangen dus anders doen.

Na de grens restte ons nog een rit van een paar uur tot aan Tabriz en in die paar uur zouden we er al snel achter komen dat het verkeer in Iran toch echt even wat anders werkt dan in Europa. Het eerste uur reden we op een soort van snelweg, zonder duidelijke rijbanen, dwars door dorpjes en steden met voetgangersoversteekplaatsen en om de haverklap (soms onaangekondigde) verkeersdrempels en gaten in de weg. Daarna werd de weg gelukkig beter, maar de verkeersdrukte ook steeds groter. En met die toenemende verkeersdrukte kregen we een steeds beter beeld van de rijstijl van de Iraniër. Op de snelweg stonden er regelmatig auto’s stil op de rechterbaan of kwamen ze zelfs achteruit om een gemiste afslag te nemen. Zijwaartse verplaatsingen gebeuren zonder richtingaanwijzer (ik denk oprecht dat ik in 3 weken in Iran misschien 10x iemand een knipper heb zien gebruiken), afstand houden in de lengte en breedte is regelmatig centimeterwerk en de rijbaanaanduidingen zijn er echt voor Jan lul, want de hele breedte van de weg wordt hier gewoon gebruikt als dat uitkomt. In de grote stad komen daar dan nog de brommers bij die overal tussendoor schieten, wordt er regelmatig tegen de richting in gereden als er plek is en op de rechterrijbaan zonder enige vooraankondiging gestopt om iemand in of uit te laten stappen. Als de rechterrijbaan vol staat met stilstaande auto’s, gebeurt dit overigens net zo makkelijk op de middelste of linkerrijbaan of wordt er gewoon een extra rijbaan gecreëerd. Bij de stoplichten en rotonde’s komt het ook regelmatig voor dat auto’s helemaal aan de verkeerde kant van de weg zijn om af te slaan. Vervolgens komt er gewoon een handje uit het raam, wordt er dwars over de weg gestoken en al het andere verkeerd manoeuvreert zich daar dan weer omheen. Ohja, en dan vergeet ik nog de voetgangers, die ongeveer hetzelfde doen als de zojuist genoemde auto’s. Namelijk gewoon oversteken als er een beetje ruimte is en de auto’s slalommen daar dan gewoon omheen. Je kunt je voorstellen dat onze eerste ritten door de grote stad voor ons nogal hectisch waren, maar inmiddels hebben we de kunst van het Iraanse autorijden behoorlijk onder de knie en kunnen we tijdens het rijden ook genieten van alle bizarre acties in het verkeer. Zo ook toen we, na er al twee weken lang waarschuwingsbordjes voor gezien te hebben, in de woestijn een groep kamelen op de weg zagen staan.

Waar we ook even aan moesten wennen, was onze status als supersterren in Iran. In Tabriz werden we op straat al door veel mensen uit het niets gedag gezegd, werd er even een kort praatje gemaakt of zelfs ongevraagd aangeboden om ons te helpen met wat we dan ook nodig mochten hebben, in Teheran werden dat hele interviews en fotoshoots met leerlingen van twee klassen die op excursie waren. Op de eerste dag was Marcella het middelpunt van alle aandacht toen eenmaal het eerste meisje van een instituut haar aan had durven spreken bij het paleis dat we bezochten. Een dag later was het mijn beurt bij de Ebrat gevangenis toen we in dezelfde tour zaten als een jongensklas. In beide gevallen werden er tientallen selfies en meerdere groepsfoto’s genomen met ons en bleven de vragen maar komen tot wij of zij weg gingen. Het is hier overigens gebruikelijk dat mannen niet zomaar een vrouw aanspreken en andersom, vandaar dus ook dat de meisjesklas vooral interesse had in Marcella en de jongensklas in mij. Ditzelfde merken we overigens ook vaker bij rondleidingen (met name bij de heilige plekken), waar een mannelijke gids vaak alles aan mij vertelt en een vrouwelijke gids zich tot Marcella richt. Maar nog even terug naar die korte gesprekjes die ze hier maar al te graag met ons proberen aan te knopen. Een gemiddeld gesprek gaat dan ongeveer zo:

“Hello!”

“Hi”

“Where are you from?”

“Holland”

“Oh, Holland!” (soms gevolgd door een voetballer uit Nederland die ze kennen)

“Yes..(he’s from) Holland..”

“Welcome to Iran!”

Dat laatste zinnetje hebben we (samen met “Nice to meet you”) echt zo vaak gehoord, dat je bijna gaat denken dat het door de overheid aangeleerd is. Aan de andere kant heb ik nog nooit een volk meegemaakt dat je zo oprecht welkom heet en blij is dat je hun land bezoekt, dat ik niet twijfel aan de welgemeendheid van hun opmerking. De inwoners van Iran hebben wat mij betreft hartelijkheid en behulpzaamheid een nieuwe dimensie gegeven en ik zou iedereen willen aanraden dit een keer te gaan ervaren. Echt heel bijzonder!

In Teheran hebben we twee nachten van deze gastvrije houding mogen genieten toen we bij Sadesh en zijn vrouw verbleven. We mochten op de slaapkamer van hun zoontje slapen en hebben twee avonden bij hen gegeten. Op de tweede avond mochten we zelfs mee naar de verjaardag van haar zus, die onder hen woonde; leuk om zo een kijkje in het leven in Teheran te krijgen. In de eerste dagen in Iran hadden we dus veelal culturele ervaringen gehad, maar viel de schoonheid van gebouwen nog een beetje tegen (de twee bezochte bazaars waren vooral indrukwekkend door hun grootte en ademden traditie en ouderdom). Daar kwam gelukkig snel verandering in toen we het heiligdom van Qom, de oude villa’s en hamam van Kashan en de moskeeën van Esfahan bezochten. Hierover zal ik de foto’s het verhaal laten vertellen. Na deze overvloed aan architectonische pracht werd het tijd voor wat natuurschoon in Garmeh, een ware oase aan de rand van de Dasht-e-Kavir woestijn. Iran heeft overigens met zijn 1.600.000 km² een behoorlijk gevarieerd landschap te bieden. Van koude berggebieden in het noordwesten tot bloedhete woestijnen in het midden van het land en het prettige klimaat met palmbomen aan de Perzische golf. Vaak ook liggen deze gebieden vlak tegen elkaar aan, zo zagen wij bij 20 graden in de woestijn niet veel verderop besneeuwde bergketens liggen. Anyway, we verbleven in Garmeh in het guesthouse van de charismatische Maziar, die ons en een Braziliaans koppel de volgende dag in zijn 4x4 mee nam naar het hart van de woestijn. Volgens hem konden we ook prima met onze eigen auto achter hem aan rijden, maar wij wilden liever geen risico nemen met het oog op de volle planning en de vaststaande data (6-10 maart) van ons visum in Turkmenistan. Daarnaast zitten we de komende maanden nog ruim 300 uur met zijn tweeën in de auto, dus een keer wat gezelschap leek ons wel leuk. Gezien het tempo waarmee hij over de slechte asfaltweg reed en een aantal hoge zandduinen die hij trotseerde, was dat een verstandige beslissing.

In de woestijn werden we getrakteerd op een picknick barbecue met kamelenburger, een van de vele bijzondere gerechten die we hier op hebben. Buiten de oneindige hoeveelheid aan verschillende kebabs met rijst, heeft Iran ook veel verschillende soorten brood en zoetigheid. We proefden onder andere bastani, (Iraans kleverig ijs), Maajun (een mengsel van walnoten, dadels, honing, banaan, pistache, room, suiker en nog wat andere ingrediënten die we niet konden definiëren) en Dizi (een stoofpot, waarbij je eerst het vocht over gescheurde stukjes brood moet gieten en daarna de overgebleven ingrediënten tot moes stampt en opeet).

In Yazd kwam de cultuur weer even aan de bod toen we een training van het Iraans bodybuilden (Zurkhaneh) bezochten. In een cirkelvormige koepelhal, deden een man of 10 wat rek-, strek- en krachtoefeningen, dit alles gecombineerd met wat ritmische balletachtige pasjes en begeleid door een man die trommelde en zong. Best een bizarre vertoning en niet heel verwonderlijk dat de ‘sport’ het nooit buiten de landsgrenzen van Iran gemaakt heeft. Onderweg naar Shiraz pakten we een stukje historie mee bij de ruïnes van het 2500 jaar oude Persepolis en in Shiraz zelf bezochte we weer een overvloed aan mooie gebouwen. Daarna door naar het Shahdad desert camp, maar niet voor we nieuwe motorolie hadden. In de extreme omstandigheden waarin we tot nu toe hebben gereden, verbruikt onze Pajero namelijk wel wat meer olie dan in Nederland gewoon is. Motorolie verkopen ze hier echter niet gewoon bij het tankstation, maar in kleine shops langs de doorgaande wegen. In Shiraz hadden we er echter al twee dagen naar rondgekeken, maar nog steeds geen gevonden. Gelukkig zagen we vlak voor we de snelweg opreden een motorolie winkeltje en konden we met een gerust hart op weg naar de Dasht-e-Lut woestijn, waar (in de zomer) de warmste temperatuur ooit op aarde is gemeten.

Omdat niet alle tankstations in Iran diesel hebben en we ook niet wisten hoe snel na de woestijn we weer een tankstation tegen zouden komen, hadden we besloten onze twee jerrycans van 20l te vullen bij de eerste tankbeurt van de dag. Dit deed ik echter zo onhandig, dat ze helemaal onder de diesel zaten en we de resterende 5,5 uur in de penetrante diesellucht zaten. Dit bleek het startsein voor een ellendige 24 uur. Bij aankomst bij het (volledig verlaten) desert camp ging namelijk het oliepeil lampje alweer branden, terwijl we ‘s ochtends nog een liter hadden bijgevuld. Toen we ons wilden installeren in de hutjes zagen we muizen lopen, dus besloten om toch maar een tentje op te zetten. We hadden helaas niet kunnen voorzien dat er nog twee bussen met studenten zouden aankomen die de hele nacht luidruchtig zouden blijven en zo onze nacht in the middle of nowhere een iets andere invulling gaven dan wij voor ogen hadden. Vanwege de naderende deadline van ons Turkmeense visum en het onheilspellende olielampje besloten we niet nog een nacht in de woestijn te blijven, maar via de Kaluts (door de wind gevormde 10m hoge zandtorens) in de woestijn door te rijden in de richting van Mashhad in het noorden. Na een overnachting onderweg naar Mashhad kregen we die ochtend weer een melding van het olielampje, terwijl de dag ervoor het oliepeil zelfs nog wat te hoog was. Ook de temperatuurmeter liep wat hoger op dan normaal, dus we besloten een garage te zoeken. Ondanks dat het vrijdag (hun zondag) was, vonden we gelukkig snel een oliewinkeltje met brug waar we in ieder geval de olie konden laten verversen. De garagehouder sprak echter geen engels, dus communiceren was lastig. Met wat hand en voetenwerk hadden we olie uitgekozen en uitgelegd dat de olie ververst moest worden. Niet veel daarna reed hij weg, naar wij dachten om een extra fles van de door ons uitgekozen olie te gaan halen, maar hij bleek zijn zus die redelijk Engels sprak te zijn gaan halen. Dat communiceerde toch wat makkelijker en we konden nu ook uitleggen even naar de koelvloeistof te kijken, die voller zat dan hoorde. Er bleek een slangetje losgeschoten, waardoor de koelvloeistof in het expansievat bleef zitten en niet meer terug het systeem in ging. Na deze beurt lijkt de motor weer goed te lopen en hebben we nog geen olielampje gezien.

Onze laatste bestemming in Iran was de heilige stad Mashhad. Daar komen jaarlijks miljoenen pelgrims naar toe om het graf van Imam Reza te bezoeken. Het complex van dit heiligdom is enorm en wordt nog steeds verder uitgebouwd met gigantische pleinen, prachtige mozaïeken en hoge gouden minaretten. Voor Marcella betekent zo’n bezoek dat ze een chador aan moet om het terrein op te mogen, dat blijft toch een rare gewaarwording. Een bezoek aan Iran is voor westerse vrouwen sowieso behoorlijk aanpassen qua kleding (geen lichaamsvormen zichtbaar) en niet te vergeten altijd en overal een hoofddoek op. Tijdens onze rondleiding mochten we getuige zijn van het middaguur gebed, waarbij duizenden moslims tegelijkertijd samen bidden op grote tapijten op de verschillende pleinen van het complex. Een mooi inkijkje in de islamitische cultuur die in grote delen van Iran nog een hele belangrijke rol speelt. Tijdens ons bezoek aan Iran hebben we dan ook veel vrouwen in zwarte chadors gezien, maar tegelijkertijd in de grotere steden ook steeds meer jonge vrouwen die hun hoofddoek helemaal achter op hun hoofd dragen en met hun kledingkeuze de grenzen van het wettelijk toegestane opzoeken. Iran mag dan een Islamitische republiek heten, echt niet iedereen is hier zo streng gelovig als de leiders doen voorkomen. Desalniettemin is Marcella blij als we in Turkmenistan zijn en al deze kledingregels vervallen en ben ik blij dat ik weer een lekker biertje kan drinken!