Lampje aan, lampje uit

Voor ik over onze avonturen in Tadzjikistan kan vertellen, moet ik jullie even een stukje verder mee terug in de tijd nemen. Op vrijdag 2 juni waren we op weg voor een dagtripje vanuit Bishkek, toen ineens het lampje van de vierwielaandrijving begon te knipperen. Op zich niks aan de hand, hadden we ook al ooit eens eerder gehad, maar zou normaal gezien alleen moeten gebeuren als je daarvoor een stukje met 4wd hebt gereden. Toen bovenaan het stuk onverharde weg ook het ABS lichtje ging branden, schrokken we wel even. Zeker aangezien we de auto net twee dagen daarvoor opgehaald hadden bij de Mitsubishi dealer in Almaty, na groots onderhoud aan remmen en vering. Het ABS lampje hebben we gelukkig niet meer aan gezien, maar het 4wd lampje bleef vrolijk knipperen en had pas een paar dagen later in de gaten dat de motor toch echt maar twee wielen aandreef. We waren goed en wel van het 4wd lampje af, toen 's morgens het "check engine" lampje ineens brandde. In het boekje lees je daar niks nuttigs over (het kan heel veel verschillende problemen aanduiden) en de enige oplossing is om uit te laten lezen wat de melding veroorzaakt. Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan als je in een vallei in the middle of nowhere staat. We hadden dus niet veel andere keus dan de 115km terug te rijden naar het CBT Office (community based tourism) in de dichtstbijzijnde stad en daar naar een garage te vragen. Het eerste deel reden we redelijk zorgeloos, maar toen de auto vanaf halverwege zwarte rookgordijnen begon achter te laten bij elk beetje gas dat je gaf, veranderde dat vrij snel in redelijk bezorgd. Nadat we de situatie bij CBT uitgelegd hadden, startten we de auto om achter een medewerker aan naar een garage te rijden en ineens brandde er geen enkel waarschuwingslampje meer en was ook de zwarte rook verdwenen. We besloten er toch maar even naar te laten kijken. De garagist bleek echter nog een aantal uur afwezig te zijn en zijn telefonische raad was: "met dat lampje kun je prima blijven rijden en een beetje zwarte rook kan geen kwaad, je verbruikt hooguit wat meer brandstof". En inderdaad, tot aan mijn vorige schrijven hebben we een aantal dagen probleemloos door Kirgizië kunnen reizen zonder ook maar een verklikkerlichtje te zien.

En zo begonnen we op 11 juni aan de roadtrip in onze roadtrip: De Pamir Highway. De een-na-hoogste weg ter wereld! Ruim 1500km door hoge bergpassen, langs razende rivieren, over onverharde smalle wegen en in een zeer indrukwekkende omgeving. Om te beginnen moesten we de grens over van Kirgizië naar Tadzjikistan. Eerstgenoemde heeft het slim bekeken en zijn grenspost onder aan de voet van de pas waar de daadwerkelijke grens loopt gebouwd. De formaliteiten daar waren redelijk snel afgehandeld en we konden beginnen aan de eerste serieuze beklimming naar de Tadzjiekse grenspost. Tijdens de beklimming keerde de zwarte rook weer terug en leek de auto soms ook niet zoveel power te hebben als we gewend waren. Desalniettemin haalden we relatief probleemloos de militaire post op ruim 4000m hoogte. We hadden veel gelezen over de corrupte politieagenten en legerposten in Centraal Azië en in het bijzonder over de Tadzjiekse douaniers, dus we waren een beetje huiverig voor deze grensovergang. De heren waren allemaal erg vriendelijk en werkten behoorlijk vlot, maar leken de bedragen voor verschillende documenten wel erg willekeurig vast te stellen. Het bewijs van ontsmetting van de auto bijvoorbeeld, kostte ons 10 dollar, maar daadwerkelijk ontsmet werd de auto niet want, daar zou ie nogal van gaan stinken. Uiteindelijk ging na een uurtje en drie betalingen later de slagboom omhoog en konden we onze weg vervolgen naar het op 4000m gelegen Karakul meer. Daar ligt ook het enige dorpje aan de verder volledig desolate eerste 200km van de Pamir Highway. Na die tweehonderd kilometer kom je aan in Murghab, waar we zouden overnachten, maar eerst moet je dan nog over het hoogste punt van de route: de Ak-Baital pas, gelegen op 4655m boven zeeniveau. Ook bij deze beklimming weer zwarte rook, weinig power en ook het ‘check engine’-lampje was weer aan, daar moesten we misschien toch maar even naar laten kijken. Bij het hotel ontmoetten we een Nederlands stel dat zelf net de hele dag aan vergelijkbare problemen met hun auto had gewerkt. Ik reed samen met Erik naar de enige ‘monteur’ die in het dorp aanwezig was om ook even naar onze auto te laten kijken. Deze voelde even aan wat leidingkjes, maakte het luchtfilter een keer schoon en keurde de auto weer goed toen ik in z’n vrij de 4000 toeren aan tikte en het halve dorp in de zwarte rook zette. Ondanks dat we het nog niet helemaal vertrouwden, leek de power in ieder geval terug te zijn en hadden we ook niet heel veel andere keus dan het er zo maar mee te doen.

Na een gezellige kooksessie op de parkeerplaats met het Nederlandse stel en een paar biertjes in het hotel, startten we een dag later de auto om aan de tweede etappe te beginnen. Mét motorcontrole-lampje, mét zwarte rook, maar zonder vermogen.. We reden dus maar naar de tourist-info om te kijken of die ons verder konden helpen. De info was gesloten, maar we troffen er wel een Bulgaars stel dat ook met een 4WD door Centraal Azië aan het reizen was. Hij had wel redelijk wat technische kennis en keek even met me mee onder de motorkap. Hij kwam echter ook niet verder dan de conclusie dat het probleem waarschijnlijk door een combinatie van de hoogte en slechte diesel veroorzaakt werd en dat we in principe wel verder zouden moeten kunnen. Zij waren onderweg in dezelfde richting en we vonden hen bereid om het eerste deel van de dag samen met ons te rijden. Wij zouden namelijk halverwege de dag de Pamir Highway verlaten om een zuidelijke omweg via de Wakhan vallei te rijden. We kwamen de laatste pas van boven de 4000m zonder problemen over, gaandeweg de dag werd de zwarte rook ook steeds minder en dus namen we gerust afscheid van onze tijdelijke reisgenoten. We reden de hele dag door zeer indrukwekkende omgeving, maar het is lastig om daar van te genieten als je zo bezig bent met het functioneren van je auto. Je hoort ineens allerlei geluiden en vraagt je af wat het is, of je het eerder hebt gehoord en of het iets ernstigs is. Ook kijk je constant in de spiegel hoe het zit met de zwarte rook en houd je alle meters angstvallig in de gaten. En tegelijkertijd moet je zeer geconcentreerd rijden om alle gaten en oneffendheden in de weg te ontwijken. We waren dan ook blij toen we een homestay gevonden hadden in het eerste dorpje in de Wakhan vallei.

Waar we ook heel blij van werden, waren de mensen in deze regio. De hartelijkheid deed terugdenken aan Iran en als we met de auto door de dorpjes reden, werd er aan alle kanten naar ons gezwaaid. Met name door de kinderen, die als we uitstapten vaak hun zeer beperkte Engels even kwamen oefenen, maar ook door de volwassenen. Omdat ook de auto vandaag een goede dag had, konden we nu wel volop genieten van de prachtige vallei waar we door reden. Soms langs de rivier, maar ook met enige regelmaat over smalle onverharde bergweggetjes op grotere hoogte langs stijle diepe afgronden van de aangrenzende bergen. Een van die bergweggetjes leidde ons via ruïnes van een 15e eeuws fort, naar de Bibi Fatimi hot springs waar Marcella getuige was van een bijzonder ritueel. Deze bronnen zouden goed zijn voor de vruchtbaarheid van vrouwen en om daarvan te profiteren, hielpen twee dames een andere vrouw om vijf minuten lang met de benen wijd onder de warme straal van de bron te hangen. Bij de heren ging het er iets minder spectaculair aan toe, maar we waren beiden in ieder geval weer fris en fruitig.

Die nacht gingen we wildkamperen en we hadden daar een mooi plekje voor gevonden. Er was een overdekte zitplek, stromend water en een mooi vlak stukje waar we de tent konden opzetten. Het was alleen ook langs de kant van de doorgaande weg en aan de andere kant van de rivier lag toch Afghanistan. We schrokken dan ook beide wakker toen we om 1:00u plotseling het geluid van een metalen blik hoorden. We ritsten de tent open en zagen in het licht van onze zaklamp een grote muis of rat met ons afval slepen. Niks aan de hand dus en gewoon verder slapen, ware het niet dat ook ons luchtbed half leeg was. Na het nog even geprobeerd te hebben, besloten we de achterbank van onze auto vrij te gaan maken zodat we daar verder konden slapen. Ondanks dat het niet heel comfortabel lag, hebben we vanaf 2:30u nog wel redelijk kunnen slapen. Toen we ’s morgens alles hadden ingepakt en bijna klaar waren om te vertrekken, viel me ineens op dat de plastic zak waar ons afval in had gezeten klem hing onder de voorbumper. En dat was gek, want de wind kwam van achter de auto. En ineens gingen er alarmbellen bij me af; muis, afval, plastic zak, lekkere warme motor.. Ik maakte de motorkap open en trof een nest van plastic zakken en takjes aan. Nou was dat niet zo erg, want dat hadden we vrij snel verwijderd. Maar na verdere inspectie kwamen we er achter dat ze ook twee elektriciteitskabeltjes hadden doorgeknaagd! De motor startte nog wel en er ging zowaar niet eens een lampje branden, maar het leek ons toch niet zo verstandig om te gaan rijden zonder het gerepareerd te hebben of op z’n minst te weten waar de draadjes voor dienden. We hielden een local aan en voor we het wisten was zijn auto leeg, gingen de vrouwen en kinderen met Marcella aan de praat en stonden er vier mannen onder onze motorkap met de draadjes te pielen. Deze chauffeur was wonderwel beter voorbereid op zo’n situatie dan wij en had een stuk elektriciteitskabel bij zich om het probleem voor ons op te lossen. Ondanks dat hij bij het repareren een plastic verbindingsblokje in de motor liet vallen, wat we niet meer terug konden vinden, waren we toch blij met dit volgende toonbeeld van Tadzjiekse behulpzaamheid. Desondanks zaten we die dag weer niet heel gerust in de auto en probeerden we elk geluidje weer te herkennen en verklaren tot we veilig in Khorog bij een bekende ‘overlanders’ lodge aankwamen. Daar hadden we een gezellige avond met een aantal fietsende en motorrijdende reizigers, waarvan we er een aantal twee dagen later nogmaals troffen in een dorpje verderop op de route.

Tussendoor brachten wij een bezoekje aan de Jizev vallei en om daar te komen moesten we eerst de auto eens goed beproeven. Met 30km aan onverharde wegen en een stuk door zeer diepe plassen omdat de doorgaande weg geblokkeerd was door een lawine. Daarna mochten we onszelf goed beproeven met een flinke wandeling bergop, om uiteindelijk in het o zo afgelegen Jizev een kopje thee te drinken bij een lokale boer en te genieten van het uitzicht over het meer waaraan Jizev ligt. De volgende dag dachten we de slechtste wegen inmiddels wel achter ons te hebben, maar daar hadden we ons toch echt een dag in vergist. Na 6,5 uur rijden met nog geen 30km/u gemiddeld, was het ijskoude biertje op het terras in Qalaikum boven een razende rivier welverdiend. Op de zevende dag van deze roadtrip moesten we de laatste etappe naar hoofdstad Dushanbe afleggen. Normaal gezien zouden we kunnen kiezen tussen de kortere, maar gevaarlijke en slechte noordelijke route of de langere maar grotendeels goed geasfalteerde zuidelijke route. Door het instorten van een brug op de noordelijke route was deze keuze voor ons al gemaakt , al moet ik eerlijk bekennen dat we anders ook zonder twijfel voor de prettige zuidelijke route hadden gekozen. Op weg naar Dushanbe liepen de temperaturen hoog op (op een zeker moment 41C) en daar deed onze motor helaas ook aan mee. Het afzetten van de airco hielp eventjes, maar bij de beklimming van de volgende heuvel liep de temperatuur toch echt in het rood. We besloten de motor maar af te laten koelen en hoopten na 45min wachten weer verder te kunnen, maar helaas, de motor liep binnen enkele minuten alweer warm. Terwijl we langs de kant stonden en onze opties aan het overwegen waren, kwamen de vier duitse motorrijders aanrijden waar we al twee keer mee in hetzelfde hotel hadden overnacht. Ze wilden graag even meekijken, maar zagen ook niks anders dan wij: de koelvloeistof zat op het goede niveau, de radiator deed het en het noodverband van de elektrische kabeltjes leek ook nog in orde. Tegen beter weten in, toch nog maar een keer proberen dan. En dat leverde een fraaie prestatie op: met oververhitte motor een snelheidsovertreding begaan. Althans, volgens de corrupte politieagent die ons aan de kant zette. De boete ging van 100 dollar, naar 100 somoni, naar 50 somoni (€5), die we maar besloten te betalen. Dat kon er ook nog wel bij! Uiteindelijk leverde de boete ons wel het contact op met een man die met zijn 4WD ook door oom agent gestopt werd en ons de resterende 70km naar Dushanbe wilde slepen. Dat ging overigens nog door behoorlijk heuvelachtig gebied en de avondspits van een chaotische hoofdstad, wat zonder rembekrachtiging een behoorlijke fysieke en mentale inspanning was. Omdat het tegen zonsondergang was, vermoedde hij dat de meeste garages net dicht zouden gaan i.v.m. de ramadan, dus bracht hij ons naar een homestay van onze keuze. Hij gaf ons zijn contactgegevens en als we de volgende ochtend zouden bellen, zou hij ons ook helpen met een garage te vinden. Het gastgezin ving ons al even hartelijk op. Marcella zag er een beetje overstuur uit en werd met een dikke knuffel ontvangen door de oma van het gezin. Niet veel later mochten we bij hen aanschuiven voor het avondeten. Na zo’n klotedag was het fantastisch om zoveel betrokkenheid en zorgzaamheid te ervaren.

En daar hield het niet op. Na het telefoontje de volgende dag, bleek dat de man die ons gesleept had al onderweg was met zijn auto om ons ook nu weer naar de garage te slepen. Daarnaast bleef hij de hele ochtend met ons in de garage om te vertalen, tot de auto klaar was. Wij waren gezien de geschiedenis van de auto en het op het oog werken van de radiator en het koelsysteem voorbereid op slecht nieuws, maar werden positief verrast met de mededeling dat het probleem niet in de motor zat. Er moest een onderdeel uit het koelsysteem vervangen worden en ze konden daar ook nog diezelfde ochtend aan komen.  Daarnaast bleek het trillende metalen geluid dat we onder de auto hoorden slechts een los schroefje van de bodemplaat en vervingen ze meteen de kapotte koplamp nog even. Het is moeilijk te beschrijven hoe gelukkig we waren dat de schade meeviel en hoe dankbaar we waren voor de hulp die we gekregen hadden. De Pamir highway was voor ons niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk een weg met hoge pieken en (niet al te diepe) dalen geweest.

We besloten een middagje bij te komen en pas de volgende dag wat van Dushanbe te gaan bezoeken. De dagen erna voerden ons terug naar het noorden via het tropisch uitziende Iskanderkul lake en het Arslanbob bos. Op beide locaties beschikten we over een bijzondere kampeerplek. De uitzichten over het meer tussen de besneeuwde bergtoppen waren adembenemend en in Arslanbob konden we tegen een kleine vergoeding bij een gezin in de tuin kamperen, met kippen en ganzen als speciale buren. Tussendoor besloten we in Osh de olie te verversen en de reserve olie- en dieselfilter die we bij ons hadden te laten plaatsen, omdat de auto soms een beetje stotterend reed en de oliefilter gewoon aan vervanging toe was. In de bergen liep de temperatuur soms nog wel een beetje boven het gemiddelde op, maar misschien is dat ook wel gewoon normaal bij 30+ graden, met de airco aan en een flink lange beklimming à 10%.. We kwamen de laatste bergpassen in Kirgizië in ieder geval probleemloos over en konden ons op gaan maken voor 2400 (!) doodsaaie kilometers over de Kazachse steppes richting Rusland. Al was dat na al die bergpaadjes en onverharde wegen ook wel een welkome afwisseling.

Twee highlights stonden er nog op ons lijstje voor Kazachstan. Een bezoek aan een mausoleum in Oezbeekse bouwstijl in Turkistan en een bezoek aan het scheepskerkhof bij het teruggedrongen Aralmeer. Het mausoleum was een leuke plek om de dag even te breken, maar kon qua schoonheid niet tippen aan zijn Oezbeekse collega’s. Het Aralmeer pakte ook iets anders uit dan we van tevoren bedacht hadden. Onderweg naar een plaatsje wat vroeger aan het meer lag en waar net daarbuiten verroeste schepen midden in de steppe zouden liggen, raakten we met de bodem van de auto de grond op een spoor met een hoog middenstuk. Zo’n 10 minuten later ging er weer eens een keer een lampje branden, ditmaal van de oliedruk. Die hadden we nog niet gehad. We stonden zo’n 20km buiten Aralsk in the middle of nowhere en besloten om te proberen terug te rijden. We redden het tot de bazaar en gingen daar op zoek naar hulp en/of een garage. En dat was nodig, want de hele linkerkant van de motor zat onder de olie en onder de auto lag inmiddels een flinke plas. Een garage zat er niet en alle hulp die we aangeboden kregen was tegen betaling. Toch wel een verschil met Tadzjikistan. We besloten te voet naar een adres van een garage te lopen wat we van iemand hadden gekregen en de garagist te vragen om ons te komen slepen. We troffen echter geen garage, maar wel een man die ons meteen in zijn auto meenam naar een ‘garage’. Daarbij moet je denken aan iemands garage naast zijn huis waarin hij een werkplaats had gemaakt. Nadat de behulpzame man met ons de auto was gaan halen, bleek ook hij toch wel een vergoeding te willen. Het was een komen en gaan van mensen bij de garage en iedereen keek wel even mee naar hoe de monteur onze motor uit elkaar aan het halen was. De schade bleek gelukkig mee te vallen: slechts een gescheurd slangetje wat ze ter plekke konden vervangen. De mannen (er was inmiddels een tweede monteur komen helpen) hadden tot 20.30u doorgewerkt en het olielek was gerepareerd, nu konden wij eindelijk op zoek naar een slaapplek en wat eten. De dag erna waagden we nog een poging om bij het uitgedroogde meer te komen, ditmaal met succes. Eenmaal daar bleek echter dat alle boten inmiddels geruimd waren door schrootverzamelaars en er nog slechts een enkele romp of geraamte te vinden was. Ondanks het ontbreken van echte schepen, was het toch indrukwekkend om te zien dat het Sovjet irrigatie programma ervoor heeft gezorgd dat het meer enorm in grootte is afgenomen en voormalige vissersdorpjes nu kilometers van het water liggen.

Na het aanschouwen van deze natuurramp, maar snel door en kilometers maken richting Rusland. De Kazachse snelwegen zijn gelukkig in behoorlijk goede conditie en we hoefden slechts één keer een paar kilometer over stoffige zandwegen een stukje omleiding te rijden. En geloof het of niet, maar na die omleiding hoorde Marcella ineens een sterk snerpend/knarsend geluid bij het linkerachterwiel. Dat was bij het tankstation en vlak daarvoor zat er een wegrestaurant met service station, dus daar reden we maar even heen. De monteur krikte de auto omhoog, schroefde het wiel los haalde de remschijf er af, zodat alle steentjes die daar terecht waren gekomen eruit gehaald konden worden. Het ging dan wel op een iets ander tempo dan een f1 pitstop, maar de man deed het kosteloos en we konden zonder schade weer verder.

Ik hoop dat dit verslag niet klinkt als een klaagzang over onze autoproblemen, maar jullie een reëel beeld geeft van alles wat we daardoor meemaken. Wij zijn nog steeds heel blij met de keuze om met de auto deze reis te gaan maken en dromen soms alweer over andere bestemmingen waar we ook met (evt. gehuurde) auto op pad kunnen. De vrijheid van een eigen auto heeft ons op zoveel prachtige plekken gebracht en het is ook bijzonder luxe om te kunnen gaan wanneer je wilt en altijd al je spullen bij de hand te hebben. Daar kunnen geen autoproblemen tegen op. Al horen die er soms nou eenmaal bij en zorgen vaak zelfs voor bijzondere ontmoetingen met locals en ervaringen die je anders niet gehad zou hebben. Wij zijn inmidels aangekomen in Samara, Rusland en hebben veel zin in de “change of scenery” en ons weer even in het stadse leven te storten.